تحقیق آسیب شناسی رسومات عزاداری و عروسی

طرح مسئله:

تغییرات فرهنگی در سبک عزاداری  و عروسی به سبب ماهیت تدریجی خود چندان به چشم نمی آیند مگر اینکه نگاهی فرایندی به آنها داشته باشیم. در زاگرس میانی و جنوبی که محل اسکان دو ایل بختیاری ولر است تغییرات سبک زندگی طی دهه های اخیر به وضوح به چشم می آیند. در میان افراد شهرستان اندیمشک که  متأثر از گسترش ابعاد هویت مدرن و تغییر سبک زندگی، بخش زیادی از مناسک مرتبط با شیوه زیست سنتی کمرنگ و یا محو شدهاند و به جای آنها عناصر نوین مرتبط با عصر جدید برقرار شده است. یکی از مهمترین عرصه هایی که به عنوان نماد تغییرات ذکرشده قابل رؤیت است  آیین عروسی  و عزاداری می باشد.

 مناسک سور و سوگ به عنوان دو واقعیت مسلم در زندگی قومی مردمان ایران زمین از دیرباز جایگاه مهمی را داشته است. آیینهای متنوع و همراه با موسیقی که برای جلوه دادن سور و سوگ پدید آمده اند، حکایت از اهمیت این دو مقوله برای ایرانیان دارد. آیین سور تقریباً در میان تمام اقوام ایرانی به یکسان مورد توجه قرار دارد ولی آیین سوگ به دالیل متعدد قومی و مذهبی بهیکسان مشاهده نمیشود. طی سدههای اخیر در میان مردمان یکجا نشین در شهرستانهای  اندیمشک ،ایذه، رامهرمز و باغملک و عشایر دو ایل بختیاری و لرساکن در دامنه های جنوبی و مرکزی زاگرس در این حوالی، نوع خاصی از موسیقی محلی (گاگریو) به عنوان مناسک عزاداری رایج بوده است که در مراسم سوگ و عزاداری از دست رفتگانشان، اجرا میکنند. 

توشمال ها که اجراکنندگان موسیقی لری و بختیاری در عروسی و عزا هستند و غالباً هم از فلوت و دهل برای اجراهایشان استفاده میکنند، گاگریو را در مراسم سوگ و با استفاده از اشعار و آالت موسیقی خاص به نمایش میگذارند و موجبات گسترش غم و تألم خاطر بیشتر در خانواده، خویشاوندان و ایالت بهمئی و بختیاری میشوند. متأثر از دیگر حوزه های زیست جهان عصر جدید، آیین سوگ و محتوای آن در میان این ایالت نیز دستخوش تغییر و دگرگونی شده است، به گونه ای که مراسم سوگ و عزا از نظر نوع و نحوه اجرا، مدت زمان و سایر عناصر درونی و بیرونی مانند گذشته برگزار نمیگردد

ضرورت و اهداف :

یکی از آسیب های بسیار جدی و مهم در بین مردم اندیمشک  رسم تیراندازی در مراسمات می باشد  تیراندازی در مراسم عزا و عروسی از سنت‌های رایجی است که در میان برخی اقوام مانند لرها  بختیاری‌ها و خوزستانی‌ها بسیار دیده می‌شود. عده‌ای با این سنت به‌شدت موافقند و می‌گویند چون رسم و آیین قدیمی پدران‌مان بوده، باید انجام شود. نقطه مقابلش هم مخالفان این سنت هستند که با برگزاری آن در هر مراسمی مخالفند. 

ماجرایی‌که خروجی‌اش گاهی اوقات تلخ و غمبار است و عروس و داماد و حتی مهمانان مراسم عروسی و عزا ممکن است بر اثر تیراندازی به قتل برسند. شاید خیلی‌هایمان وقتی خبر قتل یا زخمی شدن برخی را در این‌گونه مراسم‌ها می‌خوانیم با خودمان می‌گوییم این دیگر آخری است و برای طایفه و قبیله‌های دیگر درس عبرت می‌شود تا در مراسم‌شان تیر نیندازند، اما چند وقت بعد دوباره همان اتفاق می افتد. آب‌ها که از آسیاب می‌افتد و داغ خانواده‌ها سرد می‌شود، دوباره در یک مراسم عزا و عروسی دیگر، برخی با سلاح گرم تیر می‌اندازند تا به مراسم رنگ و لعاب و اصالت بیشتری بدهند.

 استفاده از سلاح در مراسم عزا و عروسی، موضوع خطرناکی است که متاسفانه بارها شاهد بروز اتفاقات ناگوار و غیرقابل جبران در این خصوص بوده‌ایم. سهل‌انگاری و غفلت در استفاده از سلاح گرم در مراسم عروسی به طور ناخواسته منجر به قتل نزدیکان و افراد حاضر می‌شود. بر همین اساس، تخطی از قوانین و مقررات مربوط به حمل، نگهداری و استفاده از سلاح، جرم است و طبق قانون و با قاطعیت با متخلفان برخورد می‌شود.

اهداف اصلی در زمینه آسیب شناسی رسومات عزاداری و عروسی در شهرستان اندیمشک

برای اصلاح این رفتار غیرمنطقی باید جایگزین رقیب و در عین حال عقلانی برای آن ارائه داد و باید عرصه‌ای فراهم کرد تا جوانان و نوجوانان هیجانات خود را در فضای مناسبی تخلیه کنند و استفاده از خشونت و زور جای خود را به فرهنگ گفت‌وگو و تعامل بدهد. 

برای جلوگیری از این وضعیت باید فضای مناسب‌تری را برای ابراز وجود و قدرت‌نمایی جوانان مهیا کرد و از سوی دیگر زمانی که این افراد را در خصوص استفاده نکردن از اسحه نهی می‌کنیم باید با زبان نرم و رعایت ملاحظات باشد تا آنها نسبت به آن لجبازی نکرده و آن را به وسیله‌ای برای هنجارشکنی تبدیل نکنند.

مهمترین اقدام اینست که ابتدا از درون به رفع این چالش پرداخت اما اگر راهکارهای درونی نظیر صحبت و گفت‌وگوی هم‌تباران و یا افراد بانفوذ نظیر معلمان و یا دیگر معتمدین کارساز نبود و همچنان تعدادی بر ادامه روند غلط اصرار داشتند و آگاهانه به قصد هنجارشکنی این رفتار را مرتکب شدند، می‌توان با آنها برخورد قضایی کرد.

پیشینه تحقیق

معتمدیان دهکردی(1838 )پایاننامه خود را باعنوان » بررسی موسیقی شادمانه و مراسم عروسی در ایل بختیاری؛ نوازندگی ساز کمانچه در آواز دشتی« انجام داده است. این رساله به بررسی موسیقی شادمانه و عروسی در ایل بختیاری به عنوان بزرگترین جامعه عشایری ایران میپردازد و در این راه به مسائل پیرامونی اعتقادی، فرهنگی و تاریخیای که مؤثر بر نوع رویکرد ایل بختیاری به مسئله عروسی و موسیقی و نواهای شادمانه است نظر میکند. زیرا که موسیقی بختیاری با تمام تار و پود زندگی این مردم عجین است و بدون موسیقی بسیاری از آیینهای بختیاری و زندگی مردم فاقد معناست. تأثیر بیبدیل موسیقی بختیاری بر زندگی مردم و همچنین عدم وجود منابع مکتوب کافی در مورد ویژگیهای موسیقایی این منطقه عامل اولیه

ضرورت توجه به این موضوع بوده است. این رساله مشتمل بر موقعیت جغرافیایی منطقه، رقص (بخشی از آیینهاست و آیین نیز تبدیل یک محتوای اساطیری به عمل است) و نمادشناسی آن، اشعار و نحوهی برگزاری مراسم عروسی، نُتنگاری، آوانگاری اشعار و تجزیه و تحلیل تعدادی از مقامهای راست (شادمانه)این منطقه به انضمام تصاویر سازها و برخی از رقصها میباشد.

ابراهیمی )1888 )پایان نامه کارشناسی ارشد خود را باعنوان »رویکرد مردم شناختی به موسیقی آئینی بختیاری: مطالعه موردی منطقه کوهرنگ استان چهارمحال و بختیاری« انجام داده است. یافتههای این پایاننامه نشان میدهد که در گسترهی پهناور ایران، گونههای متنوع فرهنگ قوام ایرانی وجود دارد که هر یک، بهرغم وجود اشتراکات فرهنگی، ویژگیهای یگانه ای دارند.